Tình trạng biến đổi khí hậu đang diễn ra vô cùng phức tạp trong những năm gần đây, nhiệt độ toàn cầu tăng cao, gây ra những đợt nắng nóng lịch sử, nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc phòng bệnh mùa nắng nóng cho trẻ, đặc biệt khi đối mặt với những tác động nguy hiểm từ môi trường.
Cộng với sự tăng nhiệt bên trong cơ thể được tạo ra từ các quá trình trao đổi chất, khiến cho sự tăng nhiệt kết hợp cả bên trong và bên ngoài cơ thể diễn ra mạnh mẽ và đột ngột, ảnh hưởng xấu đến khả năng điều chỉnh nhiệt độ của cơ thể, là “chìa khóa” dẫn cơ thể đến với hàng loại các bệnh lý nguy hiểm như rối loạn điện giải, rối loạn thân nhiệt, mất nước, kiệt sức, say nắng, chuột rút do nhiệt…
Trẻ em với bản tính năng động, hiếu kỳ với thế giới bên ngoài, thường có xu hướng hoạt động, vui chơi, chạy nhảy ngay cả dưới trời nắng nóng, khiến cơ thể trẻ đổ mồ hôi nhiều, tăng tiết nước bọt, song trẻ cũng chưa có ý thức chủ động bổ sung nước đầy đủ, dễ khiến cơ thể bị mất nước và điện giải nghiêm trọng, trẻ dễ mắc các bệnh cảm nóng, khiến trẻ sốt cao, mạch nhanh, thở gấp, da khô nóng, tinh thần lơ mơ, lờ đờ, đi đứng loạng choạng không vững, co giật, hôn mê, buồn nôn, nôn mửa…, thậm chí là sốc nhiệt.
Sốc nhiệt do nắng nóng là tình trạng bệnh lý cực kỳ nguy hiểm, có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, phải nhập viện điều trị, thậm chí gây tử vong, phổ biến nhất và diễn biến nhanh chóng nhất là vào những ngày đầu tiên của đợt nắng nóng, tức thời điểm giao mùa do tình trạng nền nhiệt bên ngoài và bên trong cơ thể tăng lên đột ngột, khiến cơ thể không kịp thích nghi. Nhiệt độ tăng cao trong mùa nắng nóng cũng có thể làm trầm trọng hóa các bệnh mạn tính, bao gồm: bệnh tim mạch, hô hấp, mạch máu não và các bệnh liên quan đến bệnh tiểu đường.
Do đó, việc nâng cao ý thức phòng bệnh mùa nắng nóng cho trẻ là cực kỳ cần thiết, giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe lâu dài cho trẻ.
Mùa nắng nóng là “khắc tinh” của các công tác bảo quản thực phẩm, thực phẩm dễ hư hỏng, ôi thiu, nguy cơ thức ăn bị nhiễm khuẩn các tác nhân gây bệnh đường tiêu hóa như ngộ độc botulinum do vi khuẩn Clostridium botulinum, nhiễm trùng đường tiêu hóa gây tiêu chảy cấp do Rotavirus, tả, thương hàn, bại liệt…
Mùa nắng nóng cùng độ ẩm không khí cao cũng tạo điều kiện vô cùng thuận lợi cho sự sinh sôi, hoạt động và phát triển của các loại côn trùng, đặc biệt là muỗi, khiến cho trẻ dễ mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm lây truyền qua đường muỗi đốt như sốt xuất huyết, viêm não Nhật Bản, sốt rét…
Ngoài ra, mùa nắng nóng là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển, sinh sôi mạnh mẽ của các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn…, nhất là các tác nhân lây qua đường hô hấp như cúm, phế cầu, ho gà, quai bị, các bệnh về não, thận, da như sởi, thủy đậu, zona thần kinh, HPV, chân tay miệng…
Thời tiết nắng nóng cũng là điều kiện bất lợi, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của cả trẻ em và người lớn, khiến hệ thống miễn dịch bị suy yếu, sức đề kháng với bệnh tật bị suy giảm, không còn đủ khả năng bảo vệ cơ thể chống lại sự tấn công của các tác nhân gây bệnh từ cả bên ngoài môi trường và bên trong cơ thể.
Tất cả những yếu tố này vô tình khiến người dân, đặc biệt là trẻ em với hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh dễ mắc bệnh, bệnh diễn biến nặng, kéo dài, lâu khỏi, nguy cơ cao biến chứng, bệnh dịch dễ lây lan và bùng phát nhanh chóng.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), căn cứ theo diễn biến nóng lên của khí hậu toàn cầu hiện nay, trung bình mỗi năm trên thế giới có 1/3 trẻ em phải trải qua 4 – 5 đợt nắng nóng. Con số này tương đương với: Mỗi năm, trẻ phải tiếp xúc ít nhất một trong các điều kiện nhiệt độ cao như: nhiệt độ trên 35°C trong khoảng 84 ngày trở lên hoặc tiếp xúc với đợt nắng nóng kéo dài ít nhất 5 ngày hoặc trẻ phải tiếp xúc với nhiệt độ cao hơn 2°C trở lên so với mức trung bình 15 ngày tại địa phương đang sinh sống. [1]
Có thể thấy, tần suất tiếp xúc và cường độ nhiệt mà trẻ phải tiếp xúc hàng năm là rất lớn và theo dự đoán của WHO, những con số này sẽ tiếp tục gia tăng trong tương lai.
Phòng bệnh mùa nắng nóng cho trẻ em bằng vắc xin
Như trên đã đề cập, mùa nóng là thời điểm trẻ thường mắc các bệnh truyền nhiễm lây qua đường hô hấp, các bệnh lý liên quan đến tiêu hóa, da và não bộ. Trong khi đó, có rất nhiều bệnh lý truyền nhiễm nguy hiểm đã có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin. Chính vì thế, phụ huynh cần chủ động tìm hiểu, kiểm tra lịch tiêm của trẻ và đưa trẻ đến các cơ sở tiêm chủng uy tín để được tiêm ngừa vắc xin thích hợp để phòng bệnh mùa nắng nóng. Các vắc xin phòng ngừa bệnh mùa nắng nóng mà trẻ không thể bỏ qua bao gồm:
1. Nhóm các vắc xin phòng bệnh lây qua đường hô hấp
- Vắc xin phòng cúm tứ giá: Vaxigrip Tetra (Pháp), Influvac Tetra (Hà Lan);
- Vắc xin phòng viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết do phế cầu khuẩn gây ra: Synflorix (Bỉ), Prevenar 13 (Bỉ);
- Vắc xin phối hợp phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván: Adacel (Canada), Boostrix (Bỉ);
- Vắc xin thuỷ đậu: Varivax (Mỹ), Varilrix (Bỉ), Varicella (Hàn Quốc);
- Vắc xin phối hợp phòng bệnh sởi, quai bị, rubella: Priorix (Bỉ), MMR (Ấn Độ), MMR II (Mỹ);
- Vắc xin ngừa bệnh viêm màng não do não mô cầu nhóm A, B, C, Y, W-135: Bexsero (Ý), VA-Mengoc-BC (Cuba), Menactra (Mỹ);
- Vắc xin ngừa bệnh viêm màng não mủ, viêm phổi do vi khuẩn Haemophilus influenzae týp B (Hib): Quimi Hib (Cuba).
2. Nhóm các vắc xin phòng bệnh lây qua đường tiêu hóa
- Vắc xin phòng viêm gan A: Avaxim 80U (Pháp), Havax (Việt Nam);
- Vắc xin phòng thương hàn: Typhim VI (Pháp), Typhoid VI (Việt Nam);
- Vắc xin phòng tả: Morcvax (Việt Nam);
- Vắc xin ngừa bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus: Rotateq (Mỹ), Rotarix (Bỉ), Rotavin (Việt Nam);
- Vắc xin ngừa bệnh bại liệt: bOPV (Việt Nam), Imovax Polio (IPV – Pháp), vắc xin 4 trong 1 có thành phần ngừa bại liệt Tetraxim (Pháp)…
3. Nhóm các vắc xin phòng bệnh về da
- Vắc xin sởi: MVVAC (Việt Nam), vắc xin 3 trong 1 có thành phần ngừa sởi MMR (Ấn Độ), MMR-II (Mỹ), Priorix (Bỉ);
- Vắc xin ngừa mụn cóc sinh dục và các chứng ung thư liên quan đến HPV:Gardasil (Mỹ), Gardasil 9 (Mỹ).