Nghệ thuật sử dụng cán bộ là phương pháp, cách thức sử dụng con người. Theo Bác, mục đích của việc sử dụng cán bộ là cốt để thực hành đầy đủ chính sách của Đảng và Chính phủ.
Nếu cán bộ có biểu hiện hoang mang, sợ hãi, uất ức, bất bình hoặc không hợp tác thì chắc chắn công việc ấy sẽ không thành công. Vì vậy, muốn cán bộ làm được công việc, làm tốt công việc, phải khiến cho họ yên tâm làm việc, vui thú làm việc. Muốn như vậy, phải lưu ý những vấn đề sau:
Một là, phải tạo điều kiện cho cán bộ có “cả gan nói”, “cả gan đề ra ý kiến”. Có vậy, người lãnh đạo mới biết rõ ưu điểm và khuyết điểm của mình, biết công tác của mình tốt hay xấu. Như thế, chẳng những không phạm gì đến uy tín của người lãnh đạo mà còn tạo ra không khí dân chủ và thật thà trong Đảng.
Nếu cán bộ không nói năng, không đề ra ý kiến, không tham bàn bạc, thảo luận, không phê bình, thậm chí lại tâng bốc lãnh đạo thì đó là hiện tượng xấu. Vì không phải họ không có gì để nói, không biết gì để nói mà là họ không dám nói hoặc không muốn nói. Thế là mất hết dân chủ trong Đảng, nội bộ Đảng trở nên âm u, cán bộ của Đảng trở thành những cổ máy, thiếu năng động, tự ti, mặc cảm, uất ức, oán ghét, chán nản và chắc chắn không thể hoàn thành tốt công việc của mình.
Hai là, phải khiến cho cán bộ “có gan phụ trách”, “có gan làm việc”. Tuy nhiên, việc làm có thể hay hoặc dở, một phần do trình độ, năng lực sở trường của cán bộ, một phần cũng do cách lãnh đạo đúng hay không. Năng lực của con người không phải hoàn toàn do tự nhiên có mà một phần lớn do công tác, do tập luyện mới có được. Do vậy, lãnh đạo khéo thì tài nhỏ có thể hóa ra tài to; lãnh đạo không khéo, thì tài to cũng hóa ra tài nhỏ.
Khi giao công tác cho cán bộ cần phải chỉ đạo rõ ràng, sắp đặt đầy đủ. Vạch rõ những điểm chính và những khó khăn có thể xảy ra. Những vấn đề đã quyết định rồi thì hãy “thả” cho họ làm, động viên họ cứ “cả gan” mà làm, phải giao cho họ quyền “tùy cơ ứng biến”, để họ phát triển tài năng và sáng kiến của họ. Chớ miễn cưỡng mà trao công việc cho cán bộ nếu họ gánh không nổi. Khi đã trao cho họ thì phải hoàn toàn tin tưởng họ, không nên “sớm ra lệnh này, trưa đổi lệnh khác”.
Phải thường xuyên đào tạo một đội ngũ cán bộ có gan phụ trách, có gan làm việc, ham làm việc, có thế Đảng mới thành công. Nếu chỉ có những cán bộ nhát gan, dễ bảo “đập đi, hò đứng” không dám phụ trách, không dám làm, không dám chịu trách nhiệm thì chắc chắn Đảng sẽ thất bại.
Ba là, phải có gan cất nhắc cán bộ - cất nhắc cán bộ phải vì công tác, tài năng, vì cổ động cho đồng chí khác thêm hăng hái. Như vậy, nhất định công việc sẽ chạy. Nếu vì lòng yêu ghét, vì thân thích, vì nể nang, nhất định không ai phục và sẽ gây ra bất đồng trong tổ chức. Như thế là có tội với Đảng, có tội với đồng bào.
Trước khi cất nhắc cán bộ, phải nhận xét rõ ràng. Chẳng những xem xét công tác của họ, mà còn phải xét cách sinh hoạt của họ. Chẳng những xem xét cách viết, cách nói của họ, mà còn phải xem xét việc làm của họ có đúng với lời nói, bài viết của họ hay không. Chẳng những xem xét họ đối với ta thế nào, mà còn phải xem xét họ đối với người khác thế nào. Ta nhận họ tốt, còn phải xét số nhiều đồng chí khác có nhận họ tốt hay không. Không nên chỉ xem công việc của họ trong một lúc, mà phải xem cả công việc của họ từ trước đến nay. Đối với cán bộ, chẳng những phải xem xét rõ ràng trước khi cất nhắc, mà sau khi đã cất nhắc phải giúp đỡ họ, khuyên răn họ, vun trồng lòng tự tin, tự trọng của họ. Ai cũng có lòng tự trọng, tự tin. Không có lòng tự trọng, tự tin là người vô dụng. Nhưng khoe khoang, kiêu ngạo không phải là tự trọng, mà là một chứng bệnh. Vì vậy, người lãnh đạo cần phải tôn trọng lòng tự tin và tự trọng của các đồng chí mình.
Bốn là, phải có lòng yêu thương cán bộ - theo Bác, không phải vài ba tháng, hoặc vài ba năm mà đào tạo được một người cán bộ tốt. Nhưng cần phải công tác, tranh đấu, huấn luyện lâu năm mới được. Trái lại, trong lúc tranh đấu, rất dễ mất một người cán bộ. Vì vậy, Đảng phải yêu thương cán bộ. Nhưng yêu thương không có nghĩa là vỗ về, nuông chiều, thả mặc, mà thương yêu là giúp họ học tập thêm, tiến bộ thêm, giúp họ giải quyết những vấn đề khó khăn trong cuộc sống, trong công việc hàng ngày… thương yêu là luôn chú ý đến công tác của họ, kiểm thảo họ, nhắc nhỡ, động viên họ kịp thời. Phải vun đắp chí khí của họ, để đi đến chỗ “bại cũng không nãn, thắng cũng không kiêu”.
Đối với những sai lầm của cán bộ, Bác cho rằng: người đời ai cũng có sai lầm, khuyết điểm, có làm việc thì có sai lầm. Chúng ta không sợ có sai lầm, khuyết điểm, chỉ sợ không chịu cố gắng sửa chữa sai lầm và khuyết điểm. Và càng sợ những người lãnh đạo không biết tìm cách đúng để giúp cán bộ sửa chữa sai lầm và khuyết điểm. Trừ những người cố ý phá hoại, ngoài ra không ai cố ý sai lầm, sai lầm là vì không hiểu, không biết. Vì vậy, đối với cán bộ sai lầm ta không nên quy chụp, công kích họ. Trái lại, phải dùng thái độ thân thiết, giúp họ tìm ra nguyên nhân sai lầm… Muốn họ thành tâm sửa chữa, phải giải thích rõ ràng, làm cho họ tự nhận thấy và vui lòng sửa đổi.
Tinh thần, thái độ đối với cán bộ (Bác gọi là cách đối với cán bộ) cũng chính là phương pháp, cách thức và nghệ thuật sử dụng cán bộ; điều trọng yếu trong tổ chức công việc. Theo Bác: “Cán bộ là gốc của mọi công việc…”, “công việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”. Trong công tác cán bộ hiện nay, muốn biết cán bộ tốt hay kém, cần phải nghiên cứu, xem xét cách sử dụng cán bộ. Đây là bài học tuy không mới, nhưng không phải là lỗi thời trong công tác cán bộ nói chung và việc sử dụng đội ngũ cán bộ nói riêng./.